«Για να είναι κανείς αποτελεσματικός στην αξιολόγηση της μάθησής του, απαιτείται να γνωρίζει ότι υπόκειται σε προκαταλήψεις τόσο εκ των υστέρων όσο εκ της πρόβλεψης για να κρίνει αν θα είναι σε θέση να παράξει πληροφορίες για να τις μάθει σε μελλοντικό χρόνο»  (Bjork, Dunlosky & Kornell, 2013). Μια ψευδαίσθηση  ικανότητας συμβαίνει όταν κάποιος πιστεύει ότι έχει μάθει κάτι αλλά στην πραγματικότητα δεν το έχει μάθει. «Οι άνθρωποι δεν είναι ικανοί να εντοπίζουν τα όρια της γνώσης και της εμπειρίας τους» (Dunning et al., 2003). Για παράδειγμα, οι μαθητές μπορεί να έχουν καλή απόδοση σε ένα τεστ και πιστεύουν ότι έχουν κατακτήσει το συγκεκριμένο θέμα. Αλλά αν δοθεί στους μαθητές το ίδιο τεστ έναν μήνα αργότερα τότε θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες. Οι αρχικές τους βαθμολογίες μπορούν να οδηγήσουν σε ψευδαίσθηση ικανότητας.

Πώς μπορεί να προκύψει μια ψευδαίσθηση ικανότητας; Μια συγκεκριμένη επίδοση δεν αντικατοπτρίζει μια σταθερή μακροχρόνη μνήμη (π.χ. ανθεκτική μάθηση). Αλλά πιστεύοντας κάτι τέτοιο οδηγείται κάποιος σε ψευδαίσθηση ικανότητας. Κατά συνέπεια, πολλοί μαθητές καταλήγουν να επιλέγουν στρατηγικές μελέτης που βελτιστοποιούν την βραχύχρονη επίδοση και όχι την μακρόχρονη μάθηση. Η παρανόηση του τρόπου λειτουργίας της μνήμης και του τι απαιτείται για τη διαμόρφωση σταθερών μακρόχρονων αναμνήσεων συμβάλει σε τέτοιες ψευδαισθήσεις και κακή επιλογή στρατηγικών μελέτης. Εν ολίγοις, η ανθεκτική μάθηση απαιτεί δημιουργία μακρόχρονης μνήμης.

«μια μελέτη από τους Koriat et al. (2004) έδειξε μια εκπληκτικά σταθερή προκατάληψη σε σχέση με το να ξεχνάει κανείς: Οι προβλέψεις των συμμετεχόντων για την μετέπειτα επίδοσή τους σε εξετάσεις δεν επηρεάστηκαν από το εάν οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν ότι θα εξεταστούν αμέσως, μετά από μια εβδομάδα, ή ακόμη και μετά από ένα χρόνο (αλλά βλ. Rawson et al. 2002). Οι συμμετέχοντες είχαν, στην πραγματικότητα, μια θεωρία για το να ξεχνάνε σε επίπεδο πεποίθησης και όταν η ιδέα του να ξεχνούν έγινε εμφανής, οι συμμετέχοντες ευαισθητοποιήθηκαν στο διάστημα διατήρησης – αλλά χωρίς τέτοια προτροπή, οι κρίσεις τους δεν εστίαζαν την πιθανότητα του να ξεχνάνε και ήταν πολύ ανακριβείς.»
– Bjork, Dunlosky & Kornell (2013)

«Η υποκειμενική εμπειρία κάποιου μπορεί να ερμηνευθεί με τρόπους που είναι εσφαλμένοι και πηγή ψευδαισθήσεων κατανόησης»  (Koriat & Bjork, 2006) καθώς «οι  άνθρωποι έχουν συχνά ένα ελαττωματικό διανοητικό μοντέλο για το πως μαθαίνουν και θυμούνται, κάτι που τους καθιστά επιρρεπείς τόσο στην κακή εκτίμηση όσο και στην κακή διαχείριση της δικής τους μάθησης» (Bjork, Dunlosky & Kornell, 2013). Για να επιτύχουν την ανθεκτική μάθηση, οι μαθητές πρέπει να γίνουν ικανοί για την ρύθμιση της δικής τους μάθησης. Η διόρθωση λανθασμένων αντιλήψεων σχετικά με το πώς υλοποιείται η μάθηση και η μοντελοποίηση αποτελεσματικών συνηθειών μελέτης μπορούν να διευκολύνουν την επίτευξη ανθεκτικής μάθησης.

Αναφορές

Ψευδαίσθηση Ικανότητας

• Bjork, R. A., Dunlosky, J., & Kornell, N. (2013). Self-regulated learning: Beliefs, techniques, and illusions. Annual review of psychology, 64, 417-444.
• Dunning, D., Johnson, K., Ehrlinger, J., & Kruger, J. (2003). Why people fail to recognize their own incompetence. Current directions in psychological science, 12(3), 83-87.
• Castel, A. D., MCCabe, D. P., & Roediger, H. L. (2007). Illusions of competence and overestimation of associative memory for identical items: Evidence from judgments of learning. Psychonomic Bulletin & Review, 14(1), 107-111
• Koriat, A., & Bjork, R. A. (2006). Illusions of competence during study can be remedied by manipulations that enhance learners’ sensitivity to retrieval conditions at test. Memory & Cognition, 34(5), 959-972.
• Koriat, A., Bjork, R. A., Sheffer, L., & Bar, S. K. (2004). Predicting one’s own forgetting: the role of experience-based and theory-based processes. Journal of Experimental Psychology: General, 133(4), 643.
• Rawson, K. A., Dunlosky, J., & McDonald, S. L. (2002). Influences of metamemory on performance predictions for text. The Quarterly Journal of Experimental Psychology: Section A, 55(2), 505-524.